Zadatek, czy zaliczka? Odwieczne pytanie. Podpisujesz umowę i chcesz się zabezpieczyć na wypadek jej niewykonania. Ale czy wiesz, jak to zrobić? Co będzie bardziej korzystne dla Ciebie – zadatek, czy zaliczka? Często pojęcia te są ze sobą utożsamiane: mówisz zaliczka – myślisz zadatek i na odwrót. Jednak różnica między tymi dwoma instytucjami jest naprawdę duża. Warto ją poznać, aby w razie niewykonania umowy wiedzieć, czego można żądać od drugiej strony. Bo tak naprawdę różnica będzie widoczna najczęściej dopiero w tym momencie.
CZYM JEST ZALICZKA?
Pojęcie zaliczki, w odróżnieniu od zadatku, nie jest uregulowane na gruncie przepisów prawa. Co prawda, w kilku miejscach w Kodeksie cywilnym pojęcie to występuje, ale ogólnej regulacji nie ma. Wprowadzenie zaliczki na gruncie umowy możliwe jest jednak ze względu na panującą w prawie polskim zasadę swobody umów.
Zaliczka jest typową zapłatą „z góry” części umówionego wynagrodzenia lub ceny, czyli płacisz, zanim otrzymasz zamówiony towar lub usługę. Można powiedzieć, że płacisz jakby na zapas, a potem dokładasz resztę ceny. Czasami zaliczka może służyć pokryciu wydatków, które są potrzebne np. do wykonania zlecenia.
WAŻNE!
W momencie niewykonania umowy zaliczka podlega zwrotowi! Gdy transakcja nie dojdzie do skutku (nieważne z czyjej winy), zaliczkę należy zwrócić. Natomiast, jeśli umowa zostanie zrealizowana, zaliczka zaliczana jest na poczet ceny i należy dopłacić różnicę.
Zaliczka nie zabezpiecza zatem w żaden sposób umowy. Jeśli umowa do skutku nie dojdzie, to zaliczka co do zasady jest zwracana w takiej wysokości, w jakiej została dana. Czasami druga może strona może potrącić uzasadnione koszty, które już poniosła na wykonanie zawartej umowy.
Zaliczka nie uprawnia również do odstąpienia od razu od umowy w przypadku jej niewykonania przez drugą stronę. Przed odstąpieniem od umowy musisz najpierw wezwać do wykonania umowy i wyznaczyć dodatkowy termin. Dopiero po wezwaniu i odstąpieniu druga strona powinna zwrócić Ci zaliczkę.
Należy pamiętać również o tym, ze zastrzeżenie umowne w umowach zawieranych z konsumentami o tym, że zaliczka jest bezzwrotna jest niedozwolonym postanowieniem umownym. A jako takie należy uznać je za postanowienie nieważne.
CZYM JEST ZADATEK?
Zadatek, w przeciwieństwie do zaliczki, swoje podłoże prawne znajduje w Kodeksie cywilnym i jest konstrukcją mocniej wiążącą umowę. Jest on bowiem pewnego rodzaju sankcją finansową za niewykonanie umowy i zabezpiecza przyszłe wykonanie umowy przez obie strony transakcji. Może również zmotywować do jej prawidłowej i terminowej realizacji. Kto bowiem miałby ochotę zwracać dwukrotność tego, co dostał?
Zastrzeżenie zadatku daje też tą możliwość, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, można odstąpić od zawartej umowy od razu. Nie musisz wyznaczać dodatkowego terminu na wykonanie umowy.
WAŻNE!
Pamiętaj, że poniższe zasady znajdą zastosowanie tylko „w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju”! Podpisując zatem umowę sprawdź koniecznie, jak została uregulowana kwestia zadatku. W umowie można bowiem odmiennie ustalić kwestie związane z zadatkiem – zwróć na to uwagę. Jeśli jednak w umowie będzie jedynie ogólne odesłanie do zadatku, to wówczas zastosowanie znajdują reguły kodeksowe, o których mowa poniżej. Modyfikacja skutków danego zadatku może wynikać również ze zwyczaju (bądź powszechnie obowiązującego, bądź istniejącego między stronami).
Cechy zadatku
Ok. To teraz czas na przepisy!
Art. 394. § 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Jak widzisz powyżej, w Kodeksie cywilnym wskazano kilka sytuacji i opisano, co w konkretnej z nich dzieje się z zadatkiem. Przeczytaj to na spokojnie, a już zawsze będziesz wiedział, jakie masz uprawnienia.
Jeśli powyższy artykuł jest dla Ciebie zbyt rozbudowany, mam dla Ciebie ściągę:
1) W razie wykonania umowy zadatek podlega zaliczeniu na poczet ostatecznej ceny. Jeśli to zaliczenie możliwe nie jest, podlega zwrotowi.
2) W razie niewykonania umowy przez stronę, która zadatek dała, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować.
3) W razie niewykonania umowy przez stronę, która zadatek otrzymała, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
WAŻNE!
W przypadku 2 i 3, aby zadatek zachować, albo uzyskać dwukrotność wpłaconego zadatku, konieczne jest wcześniejsze odstąpienie od umowy. Nie musisz natomiast wyznaczać terminu dodatkowego na spełnienie świadczenia! Pamiętaj zatem, aby najpierw złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Dopiero wówczas będziesz mógł skorzystać z przysługujących Ci uprawnień co do zadatku!
4) W razie rozwiązania umowy za porozumieniem stron, zadatek powinien być zwrócony, a druga strona nie może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
5) Gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, zadatek powinien być zwrócony, a druga strona nie może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
6) Gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które ponoszą odpowiedzialność obie strony, zadatek powinien być zwrócony, a druga strona nie może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Co możesz dać jako zadatek?
Zadatek, podobnie jak zaliczka, to określona kwota pieniężna. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby była to również rzecz dana drugiej stronie przy zawarciu umowy.
Kiedy powinieneś wpłacić zadatek?
Zadatek powinien być dany co do zasady przy zawarciu umowy. Może być dany także po zawarciu umowy, w terminie uzgodnionym przez strony, ale tylko wtedy, gdy strony tak postanowią w umowie (może to być wówczas np. wpłata na konto bankowe). W tym drugim przypadku należy pamiętać o tym, aby późniejsze przekazanie zadatku nie odbiegało znacznie od momentu zawarcia umowy. Konieczny jest wówczas również odpowiedni zapis w umowie.
Co powinieneś ustalić w umowie?
Podpisując jakąkolwiek umowę, warto w niej szczegółowo ustalić, czy chodzi o zaliczkę, czy o zadatek, aby potem nie było wątpliwości.
Jeśli przy zawieraniu umowy przekazana zostanie jakaś suma pieniężna lub rzecz, bez dodatkowego określenia, jakie konsekwencje prawne się z tym wiążą, wówczas należy to interpretować jako zastrzeżenie zadatku. Oczywiście, co innego może wynikać z postanowień umowy, okoliczności jej zawarcia, a nawet zwyczaju, który obowiązuje w danych stosunkach w tym zakresie.
Jeśli kwota wręczana jest po zawarciu umowy, to jeśli strony nie ustalą tego inaczej w umowie, nie może być uznana za uiszczoną tytułem zadatku. W takiej sytuacji należy w umowie określić, że kwota wpłacona po zawarciu umowy będzie zadatkiem.
Czasem zdarza się, że strony w umowie nie ustalą, czy kwota wpłacana jest tytułem zaliczki, czy zadatku. Co wówczas? Jeśli w razie niewykonania umowy powstanie między nimi spór co do tego i nie dojdą do porozumienia, to rozstrzygnięcie tej kwestii może nastąpić przez sąd. Sąd będzie wówczas badał zamiar stron umowy i ustali, jaka była ich wola.
Jaka powinna być wysokość zadatku?
Zarówno zaliczka, jak i zadatek nie powinny odpowiadać wysokości 100 proc. wynagrodzenia, czy zapłaty ceny wynikających z umowy. Przyjęło się, że powinny one stanowić jedynie jakiś procent całości. Bezpieczną granicą będzie co do zasady kwota odpowiadająca ok. 10 – 30 % całości.
PODSUMOWANIE
Mam nadzieję, że po lekturze wpisu już wiesz, czym jest zadatek, a czym zaliczka. Mam nadzieję, że wiesz także, jakie są między nimi różnice i jakie konsekwencje wiążą się z wyborem danej instytucji. Zadbaj o to, abyś w podpisywanych umowach świadomie zastrzegał to, co Twoim zdaniem w danej sytuacji bardziej zabezpiecza Twoje interesy. Jeśli chcesz zwiększyć szansę na to, że umowa zostanie wykonana, wybierz zadatek. Jeśli zależy Ci jedynie na jakiejś kwocie na poczet kosztów wykonania pracy, albo boisz się, że to Ty możesz zawalić i nie wykonać umowy, rozwiązaniem może być zaliczka.
§ WARTO ZAPAMIĘTAĆ
♦ zaliczka to zapłata „z góry” części wynagrodzenia lub ceny;
♦ zadatek to suma pieniężna lub rzecz wręczana przy zawarciu umowy tytułem zabezpieczenia wywiązania się z umowy;
♦ zaliczka stanowi o wiele słabsze zabezpieczenie interesów strony i nie zwiększa szans na to, że druga strona wykona umowę;
♦ w razie wykonania umowy i zaliczka i zadatek podlegają zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która je dała;
♦ różnice między zaliczką, a zadatkiem ujawniają się głównie w sytuacji niewykonania umowy: zaliczka zawsze podlega zwrotowi, natomiast zadatek daje w pewnych sytuacjach prawo do odstąpienia od umowy i zatrzymania zadatku, bądź żądania jego dwukrotności (przeczytaj cechy zadatku);
♦ aby skorzystać z zadatku, musisz najpierw odstąpić od umowy;
♦ jeśli strony w umowie inaczej nie postanowią lub nie wynika to ze zwyczaju, skutki wręczenia zadatku przewidziane są w Kodeksie cywilnym.
Stan prawny na dzień: 14.12.2018
The form you have selected does not exist.
Zostaw Komentarz